تلالو کارخانه شیشه‌سازی بر روح جمعی خیابان‌های پتوج
آرکادیا و کارخانه آجرسازی
7 فروردین 1403همه چیز در مورد زمینه گرایی در معماری
14 فروردین 1403
در قلب شهر تاریخی Ptuj در کشور اسلونی در جنوب اروپای مرکزی، در سال 2023، جایی که خیابان‌های سنگ‌فرش شده از میان کوچه‌های باستانی و دیوارهای بلند قلعه‌ها عبور می‌کنند، هنرمندان و صنعتگران با احترام به گذشته و چشم‌اندازی برای آینده، سفری را آغاز کردند تا جان تازه‌ای به هنر شیشه‌کاری بدمند. هنر شیشه‌کاری با ظروف شیشه‌ای پیچیده و خلاقیت‌های ظریف، ماهیت شهری را در خود منعکس می‌کند که در گُذر سال‌ها اهالی خود را در سایه طلایی رنگ خورشید بر پُشت بام‌های قرمز پِتِوج، امنیت داده‌است.
با عبور قرن‌ها و شهرت Ptuj، یک پروژه احیای قابل توجه در آن شروع به فعالیت کرد تا جان تازه‌ای به روح کارخانه شیشه‌سازی قدیمی بدمد. این ابتکار با هدف حفظ میراث معماری شیشه‌کاری‌های قدیمی و در عین حال تبدیل سایت به مرکزی فرهنگی و پُرجنب‌وجوش برای مشارکت‌های اجتماعی بود. هدف از پروژه احیا در پِتوج، ارج نهادن به تاریخ صنعتی کارخانه شیشه‌سازی قدیمی و تغییر کاربری فضا برای پاسخگویی به نیازهای در حال تکامل یک جامعه مُدرن است.
چرا کارخانه‌های شیشه‌سازی در پِتوج احیا شدند؟
در پروژه ELEMENTARNA معماران به تغییر کارخانه شیشه‌سازی قدیمی و بازسازی روح جمعی خیابان‌ها و فضاهای عمومی مجاور پرداختند که با چشم‌انداز ایجاد مرکزی سرشار از حضور مردم برای رواج بیشتر فرهنگ محلی، هدایت شد. ELEMENTARNA یک استودیوی معماری مستقر در لیوبلیانا، اسلوونی است که در سال 2017 تأسیس شد، آنها معتقدند که معماری خوب باید دائماً فرآیندهای ایجاد شده را به چالش بکشد. اِلِمِنتارنا در تلاش برای کشف رویکردهای جدید، پذیرای تغییرات است و سازگاری پویا برای مواجهه با آن چالش‌ها دارد. در حقیقت، هدف آنها این است که به سوالات پیچیده، به سادگی بپردازند. این‌گونه بود که در این اثر، معماری زمینه گرا بهترین و تنها گزینه مناسب برای جامه عمل پوشانیدن به اهداف این گروه بود.
همان‌طور که پیشتر در مقاله صفر تا صد معماری زمینه گرا از اهمیت دو اصل بازسازی و مرمت با رویکرد زمینه گرایی گفتیم، فرآیند بازسازی و احیا در این اثر، شامل تعادل دقیق ترمیم، نوسازی و استفاده مجدد و منطبق بر موجودیت سایت، با تمرکز بر حفظ شخصیت و جذابیت منحصر به فرد شیشه‌کاری‌های قدیمی بود. در این فرآیند با دو نقطه کانونی رو‌به‌رو هستیم: میدان Vrazov trg و فضای کارخانه‌های شیشه‌کاری قدیمی. این میدان به عنوان مرکز رویدادهای فرهنگی، در قالب نقطه عطف شهری عمل می‌کند. با حفظ ساختارهای اصلی و ترکیب اصول طراحی پایدار، این پروژه به دنبال ایجاد ترکیبی هماهنگ از گذشته و حال است، جایی که تاریخ و نوآوری در کنار یکدیگر به همزیستی مسالمت‌آمیز برسند. چرا که این نقطه از شهر پِتوج به عنوان شاهدی بر میراث صنعتی شهر عمل می‌کند و در عین حال بستری برای رویدادهای فرهنگی، تلاش‌های هنری و گردهمایی‌های اجتماعی نیز محسوب می‌شود.
احیای شیشه‌کاری‌های قدیمی این بار بازسازی‌ای فراتر از تغییرات فیزیکی است، زیرا هدف، احیای روح شهر تاریخی پِتوج است. همانند همه بناهای زمینه گرا مجموعه Old Glassworks و حیاط استثنایی‌اش با وجود شخصیت مستقل و درون‌گرایی که دارد، از طریق د‌رهای بزرگ خود در طول رویدادهای مختلف به خیابان باز شده و به یک میدان عمومی سرزنده تبدیل می‌شود.
چگونه شهر پِتوج با احیای کارخانه شیشه‌سازی همراه شد؟
با گسترش پروژه احیا، شهر پِتوج پیش‌بینی کرد که خیابان‌ها و محله‌های اطراف نیز تغییر خواهند کرد. این سایت احیا شده که زمانی مرکز پر رفت‌و‌آمدی برای تولید شیشه بود، انرژی جدیدی را به اقتصاد محلی تزریق و ساکنان و بازدیدکنندگان را برای کشف اهمیت تاریخی ترغیب کرد تا پیشنهادات جدید خود را نیز ارائه دهند. خیابان‌های پِتوج باز هم با صدای خلاقیتی که در همهمه حضور آدم‌ها ایجاد می‌شود، زنده می‌شوند، زیرا هنرمندان، صنعتگران و کارآفرینان شکل دیگری از پویایی را به فضای کارخانه شیشه‌سازی قدیمی می‌بخشند و بافت فرهنگی شهر را غنی می‌کنند و چشم‌انداز شهری آن را تصویری نو می‌بخشند. اینجا همان نقطه‌ایست که معماری زمینه گرا با حضور صحیح و به جا، به کاربران هر اثر اهمیتی دوچندان می‌دهد تا بتوانند در بازه‌های مختلف زمانی با آن ارتباط برقرار کنند.
کارخانه شیشه‌سازی گذشته را در هر نمایشگاه به تصویر می‌کشد
یکی از چالش‌های پیش روی گروه المنتارنا در این اثر، وجود مجموعه‌ای از ساختارهای متنوع در ارتفاعات متفاوت و بافت شهری ایست که غیر قابل انکار است. از طرف دیگر، آنها باید در این بازسازی به کاربری بسیار متنوع و نیازهای متفاوت و غیرقابل پیش‌بینی مردم پاسخی درخور می‌دادند. در نتیجه، فضاهای داخل مجموعه جدید نیاز به ارائه حداکثر انعطاف پذیری در کنار ایجاد راه حل‌هایی برای کاربری‌های غیر متعارف داشتند. هر دو فضای داخلی این امکان را ایجاد می‌کنند تا در مناسبت‌های مختلف به طور کامل باز و به حیاط متصل شوند. سالن بزرگ که به طور هدفمند به عنوان یک فضای رویداد همه کاره طراحی شده است، می‌تواند برای رویدادهای بیرون از آن نیز مورد استفاده قرار گیرد. در طبقه همکف، دیوارهای بنای قدیمی نمای داخلی متفاوتی را ایجاد کرده‌است. در اتاق زیر شیروانی، یک راهرو طراحی شده است که توسط یک نورگیر طولی روشن می‌شود. یک عنصر محوری در نمای سقف که حرکتی مابین گذشته و حال را مشخص می‌کند و منظره‌ای جذاب از برج شهر قدیمی را ارائه می‌دهد.
در حفاری‌های باستان‌شناسی، سنگ‌ریزه‌های رودخانه‌ای یافت شد که قبلاً نیز برای سنگ‌فرش مرکز شهر پنوج استفاده می‌شده. گروه معماری المنتارنا هم برای ارج نهادن به میراث سایت، از این سنگریزه‌ها مجددا استفاده کرد و پالت رنگ سنتی پِتوج را به خیابان‌ها، میادین و همچنین به مرکز فرهنگی جدید بازگرداند. Old Glassworks دارای ساختار پروفیلی از بتُن است که با قالب‌های چوبی نیم‌دایره برجسته شده‌است. این انتخاب نه تنها دیوارهای باشکوه را به مقیاس انسانی می‌رساند، بلکه ارتباط آن را با بافت تاریخی عمیق‌تر می‌کند.
در انتهای این داستان می‌بینیم که از طریق احیای کارخانه‌های شیشه‌کاری قدیمی در پِِتوج، شهر، گذشته خود را در آغوش می‌گیرد و در عین حال آینده را نیز لمس می‌کند و آثار صنعتی را به گنجینه‌های فرهنگی و دارایی‌های جامعه تبدیل می‌کند. به نظر می‌آید در شهر پِتوج با میراث چشم گیر تاریخی خود و درک درست معماران و مردم از اصول زمینه گرایی، برای داستان معماری زمینه گرا، هرگز انتهایی نخواهد بود.
